Uyumsuzluk Belirtileri
Çocuk gelişim aşamasındayken bir yandan yeni yetenek ve yeni beceriler kazanarak çevresine daha iyi uyum sağlar öte yandan gelişmenin gereği olarak yeni sorunlarla da karşılaşır. Kişilik sürekli bir uyum çabası sonucu oluşup biçim alır. Çözümlediği her sorun aştığı her yeni engel çocuğun ruhsal gücünü arttırır.
Gelişme basamaklarında çocukların karşılaştığı sorunlar çok çeşitlidir. Bunların birçoğu o döneme özgü olan anababanın desteğiyle çözümlenecek nitelikte sorunlardır. Ancak çocuk bu desteği bulamaz ya da anababa tutumu yanlış olursa olağan sorunlar büyür. Örneğin iki-üç yaşlarında çözümlenmesi gereken tuvalet eğitimi başarılamaz kendi başına yeme alışkanlığı verilmezse bu sorunlar sonraki dönemlere aktarılır ve yeni dönem sorunlarıyla katlanarak büyür. Oyun çağında oyuna doymamış ya da arkadaşlık ilişkisi kuramamış bir çocuk okul çağında toplu oyunlara katılamaz yaşıtlarıyla yarışamaz. Dolayısıyla olgunluk düzeyi yaşıtlarından geri kalır. Onlarla kaynaşarak çağını yaşamak yerine bir önceki dönemin sorunlarıyla başa çıkmaya uğraşır.
Çocuklarda ruhsal sorunlar dış etkenlerden de kaynaklanabilir. Aileyi tümden sarsan aile birliğini ve düzenini bozan baskı ve zorlayıcı nedenler de gelişimi saptırır. Böylece çocuğun kendi yapısından gelen yatkınlıklar anababa tutumları ve ev yaşantıları dış etkenlerle birlikte kalıcı ruhsal bozukluklar yaratabilir. Yerine göre bu etkenlerden birisi ağırlık kazanır veya çoğunlukla görüldüğü gibi hepsi birlikte çocuğun ruhsal dengesini geçici veya kalıcı olarak bozar.
Örneğin; kaçırılan araba kazası geçiren ya da cinsel saldırıya uğrayan bir çocuk çeşitli korkular ve bunalımlar geliştirir. Örselenmesinin ağırlığına bağlı olarak çeşitli ruhsal belirtiler ortaya çıkar. Böyle bir durumda anababanın hiç suçu yoktur. Onlar kendilerini suçlu saysalar bile sorumlu olan dış etkendir. Ancak kimsenin elinde olmayan bu çeşit dış örselenmlerde bile ailenin sonraki tutumu önem kazanır.
İkinci çeşit sorunlar ise öncelikle çocuğun yapısı veya geçirdiği hastalıklarla ilgilidir. Örneğin; beyin incinmesiyle doğan sakatlığı veya kanarca gibi süregen hastalığı olan çocuklar uyumsuzluk belirtileri gösterirler. Bunlardan da anababayı sorumlu tutulamaz. Ancak anababa tutumu sorunu düzeltici yönde de çocuğun uyumsuzluğunu büsbütün arttırıcı yönde de olabilir. Aile yaşamının olumsuz etkilerinden başka pek çok etkeni değerlendirmek ve paylarını belirlemek gerekir. Ruhsal belirtiler tek başlarına çocuğun uyumsuz ve dengesiz olduğunu kanıtlamaz. Bir belirtiyi değerlendirirken şu etkenleri göz önünde tutmak gerekir.
Çocuğun Gelişim DönemiBelirti belli bir gelişim döneminde sıklıkla görülen geçici bir durum olabilir. Örneğin: 4 - 5 yaşına kadar çocukların gece işemeleri olağandır. Okul çağında bile ara sıra yatağa işeme bir sorun sayılmaz. Bunun gibi 3 - 4 yaşlarında beliren korkular 2- 3 yaşlarında ortaya çıkan uyku bozuklukları ara sıra korkulu düş görme kısa süren konuşma düzensizlikleri tek başlarına kaygı verici belirtiler sayılmazlar.
Belirtinin sıklığı ve gücü de bir başka ölçüt olarak kullanılabilir. Herşeyden korkan çocuk yaşı küçük olsa da ruhsal sorunlu bir çocuk sayılabilir. Okul çağında her gece yatağını ıslatma bir sorun olarak ele alınabilir. Bir çocuk; temiz titiz ve düzenli olabilir. Ancak bu çocuk mikrop korkusuyla bir yere dokundukça elini yıkıyor üstü tozlanınca huylanıp değiştiriyorsa titizliği sorun boyutlarına ulaşmış demektir.
Belirtilen sıklığı ve çeşitliliğinden başka sürekliliği de önemli bir ölçüttür. Dış baskılara bağlı olarak ortaya çıkıp bir süre sonra yok olan belirtiyle süreklilik gösteren belirti bir tutulmaz. Örneğin; yeni bir kardeş doğumundan sonra görülen hırçınlıklar huysuzluklar çiş ve kaka kaçırma olağan tepkiler olarak değerlendirilir. Ancak çeşitli nedenlerle bu belirtilerin sürüp gitmesi uyumsuzluk olarak saptanabilir.
Bir belirtinin ağırlığı ve sıklığı yanında başka hangi belirtilere eşlik ettiğini bilmek de önemlidir. Her gece yatağına işeyen bir çocuk yalnız bu belirti nedeniyle uyumsuz olarak belirlenemez. Bunun yanında korkular kekemelik davranış bozuklukları görülmesi uyumsuzluk tanısını destekler.
Çocuklar bütün ruhsal sorunlarını dışa vurmazlar. Bu nedenle dıştan belirti göstermeyen bir çocuğun her zaman uyumlu ve dengeli sayılması gerekmez. Kuruntu ve üzüntülerini açığa vurmayan; içi fırtınalı dışı durgun çocuklar da vardır. İç tedirginliklerini dışa yansıtmamak için kendi kendileriyle sürekli savaşır yorgun düşerler. Küçük dış baskılar altında kalınca dengeleri kolayca bozulur ve belirtiler ortaya çıkar.
Son olarak çocuğun geçmişteki uyumunun ve olumlu niteliklerinin de incelenmesi yararlı olur. Çocuğun zekası becerileri özel yetenekleri toplumsal ilişkileri uyum yeteneğinin göstergesi olabilir. Önceki dönemlerdeki gelişmesi önemli sapmalar göstermeyen bir çocuğun karşılaştığı sorunları çözme gücü daha yüksek sayılır. Ana babanın çocuğu destek olmaları ya da belirtiler karşısındaki olumsuz tutumları da uyumsuzluğun geçici veya kalıcı olmasını belirler.
Uyumsuzluk Çeşitleri
Zeka geriliklerini ve öğrenme bozukluklarını sayılmazsa çocukluktaki ruhsal sorunları dört ana kümede toplanabilir:
Davranış Bozuklukları
Sürekli hırçınlık sinirlilik geçimsizlik kavgacılık okuldan kaçma çalma yangın çıkarma sürekli başkaldırma ve kuralları çiğneme gibi belirtiler bu kümede toplanır. Davranış bozuklukları çocuğun çeşitli ruhsal ve bedensel nedenlere bağlı olarak iç çatışmalarını davranışına aktarması sonucu ortaya çıkar. Başka bir deyişle bu çocukların çevreleriyle ilişkileri sürekli olarak gergin ve sürtüşmelidir.
Duygusal Bozukluklar
Bu kümede yer alan sorunlar çocuğun çevresinden çok kendisini tedirgin eden ruhsal belirtileridr. Korkular kuruntular saplantılı düşünceler uyku bozuklukları kekemelik seyirceler ve benzer sorunlardır. Bu belirtileri gösteren çocuklar çevreleriyle ilişkileri çok bozuk olmayan gergin güvensiz ve çekingen çocuklardır. Kendi iç sorunlarını dışa yansıtmaktan çok kendilerine yönelten kaygılı çocuklardır.
Alışkanlık Bozuklukları
Parmak emme masturbasyon gece işemeleri dışkı kaçırma gibi alışkanlıkların düzensizliğiyle ilgili belirtiler bu kümede toplanır.
Ağır Ruhsal Bozukluklar
İçe kapanıklık veya çıldır (psikoz) denen ve çocuğun uyumunu her alanda ve sürekli olarak bozan ruhsal hastalıklar bu kümede yer alırlar.
Çocuk gelişim aşamasındayken bir yandan yeni yetenek ve yeni beceriler kazanarak çevresine daha iyi uyum sağlar öte yandan gelişmenin gereği olarak yeni sorunlarla da karşılaşır. Kişilik sürekli bir uyum çabası sonucu oluşup biçim alır. Çözümlediği her sorun aştığı her yeni engel çocuğun ruhsal gücünü arttırır.
Gelişme basamaklarında çocukların karşılaştığı sorunlar çok çeşitlidir. Bunların birçoğu o döneme özgü olan anababanın desteğiyle çözümlenecek nitelikte sorunlardır. Ancak çocuk bu desteği bulamaz ya da anababa tutumu yanlış olursa olağan sorunlar büyür. Örneğin iki-üç yaşlarında çözümlenmesi gereken tuvalet eğitimi başarılamaz kendi başına yeme alışkanlığı verilmezse bu sorunlar sonraki dönemlere aktarılır ve yeni dönem sorunlarıyla katlanarak büyür. Oyun çağında oyuna doymamış ya da arkadaşlık ilişkisi kuramamış bir çocuk okul çağında toplu oyunlara katılamaz yaşıtlarıyla yarışamaz. Dolayısıyla olgunluk düzeyi yaşıtlarından geri kalır. Onlarla kaynaşarak çağını yaşamak yerine bir önceki dönemin sorunlarıyla başa çıkmaya uğraşır.
Çocuklarda ruhsal sorunlar dış etkenlerden de kaynaklanabilir. Aileyi tümden sarsan aile birliğini ve düzenini bozan baskı ve zorlayıcı nedenler de gelişimi saptırır. Böylece çocuğun kendi yapısından gelen yatkınlıklar anababa tutumları ve ev yaşantıları dış etkenlerle birlikte kalıcı ruhsal bozukluklar yaratabilir. Yerine göre bu etkenlerden birisi ağırlık kazanır veya çoğunlukla görüldüğü gibi hepsi birlikte çocuğun ruhsal dengesini geçici veya kalıcı olarak bozar.
Örneğin; kaçırılan araba kazası geçiren ya da cinsel saldırıya uğrayan bir çocuk çeşitli korkular ve bunalımlar geliştirir. Örselenmesinin ağırlığına bağlı olarak çeşitli ruhsal belirtiler ortaya çıkar. Böyle bir durumda anababanın hiç suçu yoktur. Onlar kendilerini suçlu saysalar bile sorumlu olan dış etkendir. Ancak kimsenin elinde olmayan bu çeşit dış örselenmlerde bile ailenin sonraki tutumu önem kazanır.
İkinci çeşit sorunlar ise öncelikle çocuğun yapısı veya geçirdiği hastalıklarla ilgilidir. Örneğin; beyin incinmesiyle doğan sakatlığı veya kanarca gibi süregen hastalığı olan çocuklar uyumsuzluk belirtileri gösterirler. Bunlardan da anababayı sorumlu tutulamaz. Ancak anababa tutumu sorunu düzeltici yönde de çocuğun uyumsuzluğunu büsbütün arttırıcı yönde de olabilir. Aile yaşamının olumsuz etkilerinden başka pek çok etkeni değerlendirmek ve paylarını belirlemek gerekir. Ruhsal belirtiler tek başlarına çocuğun uyumsuz ve dengesiz olduğunu kanıtlamaz. Bir belirtiyi değerlendirirken şu etkenleri göz önünde tutmak gerekir.
Çocuğun Gelişim DönemiBelirti belli bir gelişim döneminde sıklıkla görülen geçici bir durum olabilir. Örneğin: 4 - 5 yaşına kadar çocukların gece işemeleri olağandır. Okul çağında bile ara sıra yatağa işeme bir sorun sayılmaz. Bunun gibi 3 - 4 yaşlarında beliren korkular 2- 3 yaşlarında ortaya çıkan uyku bozuklukları ara sıra korkulu düş görme kısa süren konuşma düzensizlikleri tek başlarına kaygı verici belirtiler sayılmazlar.
Belirtinin sıklığı ve gücü de bir başka ölçüt olarak kullanılabilir. Herşeyden korkan çocuk yaşı küçük olsa da ruhsal sorunlu bir çocuk sayılabilir. Okul çağında her gece yatağını ıslatma bir sorun olarak ele alınabilir. Bir çocuk; temiz titiz ve düzenli olabilir. Ancak bu çocuk mikrop korkusuyla bir yere dokundukça elini yıkıyor üstü tozlanınca huylanıp değiştiriyorsa titizliği sorun boyutlarına ulaşmış demektir.
Belirtilen sıklığı ve çeşitliliğinden başka sürekliliği de önemli bir ölçüttür. Dış baskılara bağlı olarak ortaya çıkıp bir süre sonra yok olan belirtiyle süreklilik gösteren belirti bir tutulmaz. Örneğin; yeni bir kardeş doğumundan sonra görülen hırçınlıklar huysuzluklar çiş ve kaka kaçırma olağan tepkiler olarak değerlendirilir. Ancak çeşitli nedenlerle bu belirtilerin sürüp gitmesi uyumsuzluk olarak saptanabilir.
Bir belirtinin ağırlığı ve sıklığı yanında başka hangi belirtilere eşlik ettiğini bilmek de önemlidir. Her gece yatağına işeyen bir çocuk yalnız bu belirti nedeniyle uyumsuz olarak belirlenemez. Bunun yanında korkular kekemelik davranış bozuklukları görülmesi uyumsuzluk tanısını destekler.
Çocuklar bütün ruhsal sorunlarını dışa vurmazlar. Bu nedenle dıştan belirti göstermeyen bir çocuğun her zaman uyumlu ve dengeli sayılması gerekmez. Kuruntu ve üzüntülerini açığa vurmayan; içi fırtınalı dışı durgun çocuklar da vardır. İç tedirginliklerini dışa yansıtmamak için kendi kendileriyle sürekli savaşır yorgun düşerler. Küçük dış baskılar altında kalınca dengeleri kolayca bozulur ve belirtiler ortaya çıkar.
Son olarak çocuğun geçmişteki uyumunun ve olumlu niteliklerinin de incelenmesi yararlı olur. Çocuğun zekası becerileri özel yetenekleri toplumsal ilişkileri uyum yeteneğinin göstergesi olabilir. Önceki dönemlerdeki gelişmesi önemli sapmalar göstermeyen bir çocuğun karşılaştığı sorunları çözme gücü daha yüksek sayılır. Ana babanın çocuğu destek olmaları ya da belirtiler karşısındaki olumsuz tutumları da uyumsuzluğun geçici veya kalıcı olmasını belirler.
Uyumsuzluk Çeşitleri
Zeka geriliklerini ve öğrenme bozukluklarını sayılmazsa çocukluktaki ruhsal sorunları dört ana kümede toplanabilir:
Davranış Bozuklukları
Sürekli hırçınlık sinirlilik geçimsizlik kavgacılık okuldan kaçma çalma yangın çıkarma sürekli başkaldırma ve kuralları çiğneme gibi belirtiler bu kümede toplanır. Davranış bozuklukları çocuğun çeşitli ruhsal ve bedensel nedenlere bağlı olarak iç çatışmalarını davranışına aktarması sonucu ortaya çıkar. Başka bir deyişle bu çocukların çevreleriyle ilişkileri sürekli olarak gergin ve sürtüşmelidir.
Duygusal Bozukluklar
Bu kümede yer alan sorunlar çocuğun çevresinden çok kendisini tedirgin eden ruhsal belirtileridr. Korkular kuruntular saplantılı düşünceler uyku bozuklukları kekemelik seyirceler ve benzer sorunlardır. Bu belirtileri gösteren çocuklar çevreleriyle ilişkileri çok bozuk olmayan gergin güvensiz ve çekingen çocuklardır. Kendi iç sorunlarını dışa yansıtmaktan çok kendilerine yönelten kaygılı çocuklardır.
Alışkanlık Bozuklukları
Parmak emme masturbasyon gece işemeleri dışkı kaçırma gibi alışkanlıkların düzensizliğiyle ilgili belirtiler bu kümede toplanır.
Ağır Ruhsal Bozukluklar
İçe kapanıklık veya çıldır (psikoz) denen ve çocuğun uyumunu her alanda ve sürekli olarak bozan ruhsal hastalıklar bu kümede yer alırlar.
