İslamda Selamlaşmak ve Selamlaşma Adabı
«Size selâm verildiğinde, siz de ondan daha güzeliyle selâm verin veya aynısı ile karşılık verin. Şüphesiz ki Allah her şeyin hesabını sorucudur.» Nisa sûresi, âyet: 86
Selam; Allah'ın cc 99 güzel isminden biridir. Her çeşit ârıza ve hâdiselerden sâlim kalan; Her türlü tehlikelerden kullarını selâmete çıkaran; Cennetteki bahtiyar kullarına selâm eden manasındadır.
İki Müslüman karşılaşınca veya ayrılırken birinin diğerine; "Es-selâmü aleyküm" veya "Selâmün aleyküm" yâni (dünyâda ve âhirette selâmette ol, sıhhat ve âfiyet, dünya ve ahiret meşakkatlerinden beri olmak, mü'min kullardan dua, meleklerden istiğfar, peygamberlerden şefaat sizin üzerinize olsun) demesi, diğerinin de; "Ve Aleyküm selâm" yâni (Bana ettiğin bu güzel duâ senin de üzerine olsun) demesidir. Selamlaşmak yerine günaydın tünaydın gibi hiç bir mana ifade etmeyen sözlerle biri birini karşılamak Müslüman için büyük bir gaflettir, ama Selamdan sonra Merhaba demekte bir sakınca yoktur; Şâdlık, neşeli oluş. Genişlik, vüs'at. "rahat olunuz, serbest olun manasındadır.
Birbirinize selâm veriniz. (Hadîs-i şerîf-Tirmizî, Müslim)
Îmân etmedikçe Cennet'e giremezsiniz. Birbirinizle sevişmedikçe tam îmâna kavuşamazsınız. Size bir şey göstereyim mi? onu yaparsanız, sevişirsiniz. Aranızda selâmı çok yayınız. (Hadîs-i şerîf-Müslim)
Müslüman'ın Müslüman üzerinde beş hakkı vardır. Selâmına cevap vermek, hastasını yoklamak, cenâzesinde bulunmak, davetine gitmek ve aksırıp; "Elhamdülillah" deyince; "Yerhamükellah" diyerek cevap vermek. (Hadîs-i şerîf-Buhârî, Müslim)
Selâmda sünnet şöyledir ki; önce büyük küçüğe, şehirli köylüye, devedeki ata binmiş olana, attaki merkebde olana, merkeb üstündeki yaya yürüyene, ayakta olan oturana, az olan çok olana, efendi hizmetçisine, baba oğluna, ana kızına verir. Rütbe ve nimeti çok olan önce verir. İki Müslüman, birbirine aynı anda selâm verirse, her ikisinin de birbirine cevâb vermesi farz olur. Birbirinden sonra selâm verirlerse, ikincisinin verdiği selâm cevâb yerine geçer. Çok kimseye selâm verildiği zaman, bir kişi, hattâ bir çocuk cevâb verince, ötekiler vermese de olur. İki Müslüman karşılaşınca, birinin "Selâmün aleyküm" demesi sünnet, diğerinin cevap olarak "Ve aleyküm selâm" demesi farz-ı kifâyedir. (Muhammed Rebhâmî)
HADİSLER VE AÇIKLAMALAR
Çoğu din bilginlerimize göre selâm vermek sünnet, almak da vaciptir. Bu hükme de manasını verdiğimiz âyetteki, «selam verin.» emrinden varıyorlar.
Selâm veren bir kimseye iki şekilde karşılık verilir:
a) Daha güzeliyle.
Selâmın daha güzeli şöyle olur. Meselâ size, «Selâmun aleyküm» diyene, siz de «Aleyküm selâm ve rahmetûllah» diye mukabele edersiniz. Eğer selâm veren, «selâmûn aleyküm ve rahmetûllah» demişse, siz de, «Aleyküm selâm ve rahmetullahi ve berekâtûh.» diye karşılık verirseniz, bu son şekil selâmın en güzel şeklidir. Bundan daha güzel selâm yoktur.
b) Aynı sözlerle.
Bu selâm şekli, selâm verene aynı sözlerle karşılık vermek suretiyle verilen selâmdır. Meselâ size, "Selâmûn aleyküm." diyene siz de, «Aleyküm selâm," diye cevap verirsiniz.
Peygamberimiz diyor ki:
Hadisi rivayet eden anlatıyor: Birgün birisi Peygamber'e (s.a.v.), «Esselâmû aleyke» diyerek selâm verdi. Peygamber de, "Ve Aleykes-selâm ve rahmetûllah.» diye cevap verdi.
Bir başkası, «Esselâmû aleyke ve rahmetûllah» diye selâm verince Peygamberimiz (s.a.v.) ona, "Ve aleykes-selâm ve rahmetûllah; ve berekâtûh» diye mukabelede bulundu.
Bir başkası da, «Esselâmû aleyke ve rahmetûllahi ve berekâtûh» diye selâm verince peygamber de ona sadece, "Ve aleyke» diye karşılık vermekle yetindi.
Bunun üzerine selâm veren adam, «Ey Allah'ın elçisi!.. Bana selâm verirken selâmınızı kısa kestiniz. (Yukarıda âyeti okuyarak) bu Allah kelâmının gereğini niye yerine getirmediniz?» diye sordu. Peygamber de şöyle cevap verdi: «En geniş ve güzel şekliyle selâm verdiniz. Bana bir şey bırakmadınız. Ben de sizin selâmınızı aynen size iade etmek zorunda kaldım.»
Selâm almak vaciptir. Fakat bir topluluğa verilen selâmı, oradakilerden biri aldı mı, borç diğerlerinden düşer. Ve şu kimseler de selâm alamazlar:
Kur'an okumakta olan,
Cuma günü minberde hutbe okuyan,
Hamamda yıkanmakta olan,
Tuvalette bulunan,
Ezan okuyan,
Namaz kılan,
Sofrada yemek yiyene,
Dua eden,
Su içen.
Peygamberimiz diyor ki:
l— Selâm, Yüce Allah'ın isimlerinden birisidir. Öyleyse selâmı aranızda yaygınlaştırınız.
Bir başka rivayete göre şöyledir. Bir mü'min, diğer bir mü'min kardeşine selâm verdiğinde, selâmı iade eden mü'mine melekler yetmiş defa rahmet okurlar, eğer iade etmezse selâm vereni kırmakla birlikte meleklerin de yetmiş defa lanetine uğrar.
Dini Hikaye:
SELÂM VE EBU MÜSLİM HAVALÂNÎ
Ebu Müslim Havalânî bir gün bir topluluğun yanından geçerken onlara selam vermez. Yanındakilerden biri kendisine bu hareketinin sebebini sorunca Ebu Müslim şöyle cevap verir:
«Selam vermeyişim, selâmımı alamayacaklarından ve de meleklerin lanetine uğrayacaklarından korktuğum içindir.»
— Bahrul-Ulûm —
Bir topluluğun yanından geçerken onlara selâm veriniz. Onlara selâm verdiğinizde selâmınızı iade etmeleri üzerlerine vacip olur.
— Bostânûl-Arifin —
Ayaktaki oturana, büyük küçüğe, binek olan yürüyene, at üstündeki eşek üstündekine selâm verebilir. Yine senin ardından gelen kimse cevabını duyurmak şartıyle, sana selâm verebilir. Çünkü duyurmazsa cevap olmaz.
Kişi evine girdiğinde çoluk çocuğuna selâm vermelidir. Eğer evde kimse yoksa, "Esselâmüaleyna ve âlâ ibadillâhissalihin.» diyerek selâm vermelidir. Çünkü orada bulunan melekler onun selâmını iade ederler. Öylece de bereket artar.
Sözün burasında çocuklara selâm vermek konusuna dokunmak isteriz.
«Çocuklara selâm verilir mi, verilmez mi?» Bu konu din âlimlerimiz arasında görüş ayrılıkları doğurmuştur. Bazıları verilir, bazıları da verilmez diyen görüşler savunmuşlardır. Bazıları da selâmı vermek, terk etmekten daha iyidir, demişlerdir. Biz de sonuncu görüşü destekliyoruz.
Sahibine bir adam Ahmed'e selâm verip de bu selâmı Mehmed iade ederse, Ahmed'den borç düşmez.
— Zübdetül-Mesail —
«Size selâm verildiğinde, siz de ondan daha güzeliyle selâm verin veya aynısı ile karşılık verin. Şüphesiz ki Allah her şeyin hesabını sorucudur.» Nisa sûresi, âyet: 86
Selam; Allah'ın cc 99 güzel isminden biridir. Her çeşit ârıza ve hâdiselerden sâlim kalan; Her türlü tehlikelerden kullarını selâmete çıkaran; Cennetteki bahtiyar kullarına selâm eden manasındadır.
İki Müslüman karşılaşınca veya ayrılırken birinin diğerine; "Es-selâmü aleyküm" veya "Selâmün aleyküm" yâni (dünyâda ve âhirette selâmette ol, sıhhat ve âfiyet, dünya ve ahiret meşakkatlerinden beri olmak, mü'min kullardan dua, meleklerden istiğfar, peygamberlerden şefaat sizin üzerinize olsun) demesi, diğerinin de; "Ve Aleyküm selâm" yâni (Bana ettiğin bu güzel duâ senin de üzerine olsun) demesidir. Selamlaşmak yerine günaydın tünaydın gibi hiç bir mana ifade etmeyen sözlerle biri birini karşılamak Müslüman için büyük bir gaflettir, ama Selamdan sonra Merhaba demekte bir sakınca yoktur; Şâdlık, neşeli oluş. Genişlik, vüs'at. "rahat olunuz, serbest olun manasındadır.
Birbirinize selâm veriniz. (Hadîs-i şerîf-Tirmizî, Müslim)
Îmân etmedikçe Cennet'e giremezsiniz. Birbirinizle sevişmedikçe tam îmâna kavuşamazsınız. Size bir şey göstereyim mi? onu yaparsanız, sevişirsiniz. Aranızda selâmı çok yayınız. (Hadîs-i şerîf-Müslim)
Müslüman'ın Müslüman üzerinde beş hakkı vardır. Selâmına cevap vermek, hastasını yoklamak, cenâzesinde bulunmak, davetine gitmek ve aksırıp; "Elhamdülillah" deyince; "Yerhamükellah" diyerek cevap vermek. (Hadîs-i şerîf-Buhârî, Müslim)
Selâmda sünnet şöyledir ki; önce büyük küçüğe, şehirli köylüye, devedeki ata binmiş olana, attaki merkebde olana, merkeb üstündeki yaya yürüyene, ayakta olan oturana, az olan çok olana, efendi hizmetçisine, baba oğluna, ana kızına verir. Rütbe ve nimeti çok olan önce verir. İki Müslüman, birbirine aynı anda selâm verirse, her ikisinin de birbirine cevâb vermesi farz olur. Birbirinden sonra selâm verirlerse, ikincisinin verdiği selâm cevâb yerine geçer. Çok kimseye selâm verildiği zaman, bir kişi, hattâ bir çocuk cevâb verince, ötekiler vermese de olur. İki Müslüman karşılaşınca, birinin "Selâmün aleyküm" demesi sünnet, diğerinin cevap olarak "Ve aleyküm selâm" demesi farz-ı kifâyedir. (Muhammed Rebhâmî)
HADİSLER VE AÇIKLAMALAR
Çoğu din bilginlerimize göre selâm vermek sünnet, almak da vaciptir. Bu hükme de manasını verdiğimiz âyetteki, «selam verin.» emrinden varıyorlar.
Selâm veren bir kimseye iki şekilde karşılık verilir:
a) Daha güzeliyle.
Selâmın daha güzeli şöyle olur. Meselâ size, «Selâmun aleyküm» diyene, siz de «Aleyküm selâm ve rahmetûllah» diye mukabele edersiniz. Eğer selâm veren, «selâmûn aleyküm ve rahmetûllah» demişse, siz de, «Aleyküm selâm ve rahmetullahi ve berekâtûh.» diye karşılık verirseniz, bu son şekil selâmın en güzel şeklidir. Bundan daha güzel selâm yoktur.
b) Aynı sözlerle.
Bu selâm şekli, selâm verene aynı sözlerle karşılık vermek suretiyle verilen selâmdır. Meselâ size, "Selâmûn aleyküm." diyene siz de, «Aleyküm selâm," diye cevap verirsiniz.
Peygamberimiz diyor ki:
Hadisi rivayet eden anlatıyor: Birgün birisi Peygamber'e (s.a.v.), «Esselâmû aleyke» diyerek selâm verdi. Peygamber de, "Ve Aleykes-selâm ve rahmetûllah.» diye cevap verdi.
Bir başkası, «Esselâmû aleyke ve rahmetûllah» diye selâm verince Peygamberimiz (s.a.v.) ona, "Ve aleykes-selâm ve rahmetûllah; ve berekâtûh» diye mukabelede bulundu.
Bir başkası da, «Esselâmû aleyke ve rahmetûllahi ve berekâtûh» diye selâm verince peygamber de ona sadece, "Ve aleyke» diye karşılık vermekle yetindi.
Bunun üzerine selâm veren adam, «Ey Allah'ın elçisi!.. Bana selâm verirken selâmınızı kısa kestiniz. (Yukarıda âyeti okuyarak) bu Allah kelâmının gereğini niye yerine getirmediniz?» diye sordu. Peygamber de şöyle cevap verdi: «En geniş ve güzel şekliyle selâm verdiniz. Bana bir şey bırakmadınız. Ben de sizin selâmınızı aynen size iade etmek zorunda kaldım.»
Selâm almak vaciptir. Fakat bir topluluğa verilen selâmı, oradakilerden biri aldı mı, borç diğerlerinden düşer. Ve şu kimseler de selâm alamazlar:
Kur'an okumakta olan,
Cuma günü minberde hutbe okuyan,
Hamamda yıkanmakta olan,
Tuvalette bulunan,
Ezan okuyan,
Namaz kılan,
Sofrada yemek yiyene,
Dua eden,
Su içen.
Peygamberimiz diyor ki:
l— Selâm, Yüce Allah'ın isimlerinden birisidir. Öyleyse selâmı aranızda yaygınlaştırınız.
Bir başka rivayete göre şöyledir. Bir mü'min, diğer bir mü'min kardeşine selâm verdiğinde, selâmı iade eden mü'mine melekler yetmiş defa rahmet okurlar, eğer iade etmezse selâm vereni kırmakla birlikte meleklerin de yetmiş defa lanetine uğrar.
Dini Hikaye:
SELÂM VE EBU MÜSLİM HAVALÂNÎ
Ebu Müslim Havalânî bir gün bir topluluğun yanından geçerken onlara selam vermez. Yanındakilerden biri kendisine bu hareketinin sebebini sorunca Ebu Müslim şöyle cevap verir:
«Selam vermeyişim, selâmımı alamayacaklarından ve de meleklerin lanetine uğrayacaklarından korktuğum içindir.»
— Bahrul-Ulûm —
Bir topluluğun yanından geçerken onlara selâm veriniz. Onlara selâm verdiğinizde selâmınızı iade etmeleri üzerlerine vacip olur.
— Bostânûl-Arifin —
Ayaktaki oturana, büyük küçüğe, binek olan yürüyene, at üstündeki eşek üstündekine selâm verebilir. Yine senin ardından gelen kimse cevabını duyurmak şartıyle, sana selâm verebilir. Çünkü duyurmazsa cevap olmaz.
Kişi evine girdiğinde çoluk çocuğuna selâm vermelidir. Eğer evde kimse yoksa, "Esselâmüaleyna ve âlâ ibadillâhissalihin.» diyerek selâm vermelidir. Çünkü orada bulunan melekler onun selâmını iade ederler. Öylece de bereket artar.
Sözün burasında çocuklara selâm vermek konusuna dokunmak isteriz.
«Çocuklara selâm verilir mi, verilmez mi?» Bu konu din âlimlerimiz arasında görüş ayrılıkları doğurmuştur. Bazıları verilir, bazıları da verilmez diyen görüşler savunmuşlardır. Bazıları da selâmı vermek, terk etmekten daha iyidir, demişlerdir. Biz de sonuncu görüşü destekliyoruz.
Sahibine bir adam Ahmed'e selâm verip de bu selâmı Mehmed iade ederse, Ahmed'den borç düşmez.
— Zübdetül-Mesail —