SORU — Dördüncü yaşının sekizinci ayına basmış bulunan kızım tombul, neşeli ve sevimli bir çocuktur. Yaşına göre çok zeki görünüyor bence. Yalnız beni üzen bir nokta var, o da şu : Bir şey söylendiği zaman hemen hemen daima duymazlıktan geliyor ve «Ee» diye sesleniyor. Çok defalar söyleneni pekâlâ anladığını ve bunun bir huydan başka bir şey olmadığını denedim. Bu yüzden onu defalarca azarladım, bir sözün tekrarlanmasını isteyince «Efendim» ya da «Ne dediniz, lütfen» gibi deyimler kullanması gerektiğini anlattım. Fakat bunu bir türlü benimsemedi. Şimdi «Ee» dediği zaman hiç aldırmıyorum, böylece «Efendim» demek zorunda kalıyor. Sizin düşünceniz nedir? Onu bu kötü alışkanlıktan vazgeçirmenin en kestirme yolu bu mudur acaba? Bu çareyi bir haftadan fazla bir zamandır deniyorum, fakat kızım gene de aynı hatâyı tekrarlamaktan geri durmuyor. Çoğu zaman «Lütfen» demeyi de unutuyor. Kendisine «Bir şey isterken böyle mi söylenir?» ya da «Lütfen demek gerekir» diye her defasında hatırlatıyorum; dediğimi hemen yapıyor. «Özür dilerim» gibi deyimleri kullanmağa iyice alıştı, başka hallerde de hatırlatmağa lüzum kalmadan oldukça terbiyeli bir tutum alıyor. Ne var ki, bu konuda günlerdir yerinde saydığını görmek biri çok üzüyor. M... biricik evladımızdır. Arkadaşı da yoktur.
CEVAP — Görgü kurallarını öğrenme devresi çok önemli bir sorundur. Görgünün sadece dış şekillerini, gösterişten başka bir şey olmayan yönünü ilgilendiren şekilleri, «Lütfen» «Teşekkür ederim» i, «Affedersiniz» ve buna benzer birtakım deyimleri çocuğa benimsetmek
istiyorsak buna genel olarak ciddî birtakım kurallar ve cezalarla da ulaşabiliriz. Fakat sonraları, bu yoldan elde edilen alışkanlıkların büsbütün faydasız olduğunu anlarız. Konuşmanın bu gösteriş yönünde önemli olan tarafı, gerçekten başkalarına hoş görünmek isteğidir, sevgi ve saygı belirtisidir. Eğer bu ruh halini sağlayabiliyorsanız dilin yapmacık şekilleriyle uğraşmanıza ne lüzum var. Olumlu bir davranış çocukta derin ve katıksız bir iz bırakır. Bu iz çocuğun bütün hayatı boyunca sürüp gider ve onun toplumsal münasebetlerini her yerde kusursuz bir şekilde düzenler. Birtakım kalıplaşmış kelimeler, iyi niyetin ürünü olmadıkça ancak zor kullanıldığı sürece zihinde kalabilirler.
Zor kullanarak ısmarlama bir ruh hâli meydana getirmek mümkündür. Ama, bütün mesele olumlu bir ruh halinin gelişimini sağlamaktadır; bu da iyi niyetimize ve anlayış göstermemize bağlıdır. Çocuk kendisini çevreleyen kişilerin iyi ve anlayışlı kişiler odluğuna inanmalıdır. Biz çocuğa karşı, yetişkinlere karşı olduğu gibi daima nezâketle ve anlayışla davranırsak, onu saygıdeğer kişiler sırasına koyarsak onun da bize karşı aynı şekilde davranmaması için hiçbir sebep kalmaz.
e- postadan anladığıma göre kızınız iyiliğin ve sevimliliğin bütün izlerini taşıyor, siz de kendisinden memnun görünüyorsunuz. Yalnız şu ya da bu sebepten çocukta sinirinize dokunan bir tek «kötü» huy var. Öyleyse, kadı kızını düşünerek kızınızın «Ee»lerini duymuyor görünmeniz daha iyi olur bence. Bu şekilde davranmanız, emin olun, azarlarınızdan ve serzenişlerinizden çok daha iyi sonuçlar verebilir, belki de böylece çocuğunuz bu alışkanlığından kolaylıkla vazgeçebilir. Fakat şu da var ki, dört yaşını henüz doldurmamış olan bir çocuk sürekli olarak kusursuz bir nezâket gösteriyorsa onun insandan çok, küçük bir makine olmasından şüphe
edilir. Böyle bir durum, gerçekte tabiî olmaktan tamamıyla uzaktır. Sizin yerinizde olsaydım çocuğun bazen «Lütfen» sözünü unutmasına hiç te üzülmez, ama onunla konuşurken daima «Lütfen» demeyi de ihmâl etmezdim; ve hiçbir isteğimi hükmedercesine ve zâlimce bir eda ile tekrarlamazdım. Bununla birlikte ar asır a yumuşak bir sesle, fazla üzerine düşmeden ve unutkanlığım üzülmeden ona «Lûtfen»i hatırlatmak fena olmaz kanısındayım. Kendi kendinize şimdiye kadarki davranışlarınızın hesabını verirseniz çocuğunuzla bütün münasebetlerinizi bozmak tehlikesiyle karşı karşıya olduğunuzu daha iyi anlarsınız.
CEVAP — Görgü kurallarını öğrenme devresi çok önemli bir sorundur. Görgünün sadece dış şekillerini, gösterişten başka bir şey olmayan yönünü ilgilendiren şekilleri, «Lütfen» «Teşekkür ederim» i, «Affedersiniz» ve buna benzer birtakım deyimleri çocuğa benimsetmek
istiyorsak buna genel olarak ciddî birtakım kurallar ve cezalarla da ulaşabiliriz. Fakat sonraları, bu yoldan elde edilen alışkanlıkların büsbütün faydasız olduğunu anlarız. Konuşmanın bu gösteriş yönünde önemli olan tarafı, gerçekten başkalarına hoş görünmek isteğidir, sevgi ve saygı belirtisidir. Eğer bu ruh halini sağlayabiliyorsanız dilin yapmacık şekilleriyle uğraşmanıza ne lüzum var. Olumlu bir davranış çocukta derin ve katıksız bir iz bırakır. Bu iz çocuğun bütün hayatı boyunca sürüp gider ve onun toplumsal münasebetlerini her yerde kusursuz bir şekilde düzenler. Birtakım kalıplaşmış kelimeler, iyi niyetin ürünü olmadıkça ancak zor kullanıldığı sürece zihinde kalabilirler.
Zor kullanarak ısmarlama bir ruh hâli meydana getirmek mümkündür. Ama, bütün mesele olumlu bir ruh halinin gelişimini sağlamaktadır; bu da iyi niyetimize ve anlayış göstermemize bağlıdır. Çocuk kendisini çevreleyen kişilerin iyi ve anlayışlı kişiler odluğuna inanmalıdır. Biz çocuğa karşı, yetişkinlere karşı olduğu gibi daima nezâketle ve anlayışla davranırsak, onu saygıdeğer kişiler sırasına koyarsak onun da bize karşı aynı şekilde davranmaması için hiçbir sebep kalmaz.
e- postadan anladığıma göre kızınız iyiliğin ve sevimliliğin bütün izlerini taşıyor, siz de kendisinden memnun görünüyorsunuz. Yalnız şu ya da bu sebepten çocukta sinirinize dokunan bir tek «kötü» huy var. Öyleyse, kadı kızını düşünerek kızınızın «Ee»lerini duymuyor görünmeniz daha iyi olur bence. Bu şekilde davranmanız, emin olun, azarlarınızdan ve serzenişlerinizden çok daha iyi sonuçlar verebilir, belki de böylece çocuğunuz bu alışkanlığından kolaylıkla vazgeçebilir. Fakat şu da var ki, dört yaşını henüz doldurmamış olan bir çocuk sürekli olarak kusursuz bir nezâket gösteriyorsa onun insandan çok, küçük bir makine olmasından şüphe
edilir. Böyle bir durum, gerçekte tabiî olmaktan tamamıyla uzaktır. Sizin yerinizde olsaydım çocuğun bazen «Lütfen» sözünü unutmasına hiç te üzülmez, ama onunla konuşurken daima «Lütfen» demeyi de ihmâl etmezdim; ve hiçbir isteğimi hükmedercesine ve zâlimce bir eda ile tekrarlamazdım. Bununla birlikte ar asır a yumuşak bir sesle, fazla üzerine düşmeden ve unutkanlığım üzülmeden ona «Lûtfen»i hatırlatmak fena olmaz kanısındayım. Kendi kendinize şimdiye kadarki davranışlarınızın hesabını verirseniz çocuğunuzla bütün münasebetlerinizi bozmak tehlikesiyle karşı karşıya olduğunuzu daha iyi anlarsınız.
