Bir bebeğin sağlıklı olup olmadığının ve yeterli büyüyüp büyümediğinin anlaşılmasında, en önemli kıstaslar baş çevresi, boy ve kilosundaki artışlardır. Doktorunuz doğumdan itibaren bebeğinizin kilosunu, boyunu ve baş çevresini ölçerek, gelişimini takip edecektir. Bu bilgiler bebeğinizin dosyasına ve sizin elinizdeki bebek kontrol defterine (bu defter siz hastaneden çıkarken verilir) düzenli işlenerek bebeğin aylık gelişim ve büyümesi izlenir. Sağlıklı çocuk kontrollerinin önemi de bu noktada ortaya çıkar. Özellikle yaşamın ilk yılında yapılan aylık rutin kontroller, bebeğinizin bu aylarda ve gelecekte karşılaşabileceği olası sorunlar hakkında da size gerekli yardımı sağlayacaktır.
Bu çizelge bebeğinizin 0-2 yaş arasında nasıl bir büyüme grafiği izleyeceği konusunda ortalama bilgiler veriyor. Ancak her bebeğin farklı bir gelişim izleyebileceği de unutulmamalıdır. Bir ay az kilo alan veya boyu normalin üzerinde uzayan bebeğiniz öbür ay aradaki farkı kapatabilir, normal değerlere dönebilir. Genetik faktörler, beslenme gibi etkiler de bu durumu etkiler. Doktorunuz bebeğinizin kontrollerini yaparken, büyümesi ile ilgili bilgileri, nedenleri ile size açıklayacak, en az ve en çok alınması gereken artışları da size söyleyecektir.
"Sağlıklı çocuk" hastalık belirtileri göstermeyen, aynı zamanda yaşına uygun bir vücut büyümesi, fizyolojik olgunlaşma, ruh ve zeka gelişimi gösteren çocuk olarak tanımlanır.
Yaşa göre büyüme ve gelişme durumun değerlendirilmesi, doktorunuzun yapacağı muayenenin en önemli bölümünü oluşturur. Süt çocukluğu ve erken çocukluk döneminde kötü beslenme, sık enfeksiyonlar gibi olumsuz durumlar, geri dönüşümsüz bozukluklarla sonuçlanabilir.
Büyüme ve gelişme sürecinde belirli bir sıra düzeni vardır. Örneğin vücut kısımlarının büyümesinde başlangıçta en hızlı büyüyen bölüm baştır; ilk 6 aydan sonra göğüs çevresi hızla artar, 9-12 aydan sonra kolbacak uzaması ön plana geçer. Ergenlikte görülen büyüme hızlanmasında da önce ayak ve bacak uzunluğunda hızlı bir artış gözlenir. Bunu kalçaların enine büyümesi, daha sonra da göğsün önarka çapının artması, omuzların genişlemesi ve gövde uzunluğunun artması izler.
Normal çocuklar arasında genetik yapıya bağlı olarak boy, vücut yapısı, büyüme temposu, fizyolojik özellikler ve kişilik yönlerinden büyük farklılıklar vardır (biyolojik variasyon).
Yüzyılın eğilimi (secular trend): Bugün birçok ülkede çocuklar eski yıllara göre daha iyi beslenmekte, daha iyi hijyen koşullarında büyümekte, hastalıklardan daha iyi korunmakta, daha iyi tıbbi yardım görmekte, daha iyi eğitim görmüş anne ve babalar tarafından ye*tiştirilmekte ve yıllar öncesinin çocuğuna kıyasla çok daha uygun bir fizik ortamda yetişmekte, büyüme ve gelişme potansiyellerini geliştirme olanağını bulmaktadırlar. Sonuçta son yıllarda doğup büyüyen çocuklar, bundan 50-100 yıl öncesine kıyasla çeşitli yaşlarda daha uzun boya ve ağırlığa erişmekte ve ergenlik belirtileri daha erken yaşta ortaya çıkmaktadır.
Büyüme ve gelişme temposunda gözlenen bu hızlanma ve olgunlaşmanın daha erkene kayması, yüzyılın eğilimi (secular trend) olarak adlandırılmıştır.
Doğum öncesi dönemde büyüme: Anne karnındaki bebeğiniz çok hızlı bir büyüme temposu gösterir. Boy büyüme hızının doruğu 4. gebelik ayındadır, bundan sonra büyüme hızı giderek ya*vaşlar. Ağırlık artması da boy artmasına benzer bir tempo gösterir, ancak doruk noktası daha geçtir ve 34. gebelik haftasına rastlar. Gebeliğin 36. haftasından sonra büyüme yavaşlar. Anne uterus boşluğunun belirli bir hacimde oluşu bu dönemde fetusun büyümesini sınırlar ve bunu bir dereceye kadar engeller. Gerçekten doğumda çocuğun büyüklüğü, annenin iriliği ve uterusun büyüklüğü ile yakın ilişki gösterir.
Doğumdan sonraki ilk 4 hafta yenidoğan (neonatal) dönemi'dir. Yenidoğan çocuk, yaşamını sürdürebilmek için çok yönlü uyum (adaptasyon) yapmak zorundadır. İntrauterin ortamda vücut ısısı, oksijen gereksinimi ve birçok ****bolik fonksiyonları ile beslenmesi anne tarafından sağlanan, enfeksiyonlardan ve çeşitli dış etki*lerden korunmuş olarak yaşamını sürdüren fetus, do*ğumdan sonra annesine parazit olmaktan çıkarak kendi işlevlerini (solunum, dolaşım, sindirim, ısı düzeni, vb) kendisi yapmaya başlayacaktır. Dış hayata uyum ile ilgili zorluklara en fazla doğum sürecinde ve ilk hafta sonuna kadar olan sürede rastlanır.
Sütçocukluğu dönemi 1-12 ay arasındaki süredir. Sütçocukluğunda vücut büyümesi ve gelişme hızla devam eder. Bu dönemde sinir sistemi önemli gelişme gösterir. Beyinde kıvrımlar artar, sinir hücrelerinin sayısı fazlalaşır, miyelinleşme ilerler. Çocuğun istemli hareketler yapma, anlama, etrafla ilgilenme, istediklerini belirtme yetenekleri gelişir. İlk yaştan sonra azalmaya başlayan büyüme ve ge*lişme hızı, üçüncü yaştan sonra 10-11 yaşlarına kadar daha yavaş ve yaşa göre çok değişmeyen bir tempo ile devam eder (okul öncesi ve okul çocukluğu dönemleri).
Püberte dönemi büyümenin yeniden hızlandığı ve biyolojik değişim ve olgunlaşmanın tamamlanarak ço*cuğun artık erişkine dönüştüğü dönemdir.
Bu çizelge bebeğinizin 0-2 yaş arasında nasıl bir büyüme grafiği izleyeceği konusunda ortalama bilgiler veriyor. Ancak her bebeğin farklı bir gelişim izleyebileceği de unutulmamalıdır. Bir ay az kilo alan veya boyu normalin üzerinde uzayan bebeğiniz öbür ay aradaki farkı kapatabilir, normal değerlere dönebilir. Genetik faktörler, beslenme gibi etkiler de bu durumu etkiler. Doktorunuz bebeğinizin kontrollerini yaparken, büyümesi ile ilgili bilgileri, nedenleri ile size açıklayacak, en az ve en çok alınması gereken artışları da size söyleyecektir.
"Sağlıklı çocuk" hastalık belirtileri göstermeyen, aynı zamanda yaşına uygun bir vücut büyümesi, fizyolojik olgunlaşma, ruh ve zeka gelişimi gösteren çocuk olarak tanımlanır.
Yaşa göre büyüme ve gelişme durumun değerlendirilmesi, doktorunuzun yapacağı muayenenin en önemli bölümünü oluşturur. Süt çocukluğu ve erken çocukluk döneminde kötü beslenme, sık enfeksiyonlar gibi olumsuz durumlar, geri dönüşümsüz bozukluklarla sonuçlanabilir.
Büyüme ve gelişme sürecinde belirli bir sıra düzeni vardır. Örneğin vücut kısımlarının büyümesinde başlangıçta en hızlı büyüyen bölüm baştır; ilk 6 aydan sonra göğüs çevresi hızla artar, 9-12 aydan sonra kolbacak uzaması ön plana geçer. Ergenlikte görülen büyüme hızlanmasında da önce ayak ve bacak uzunluğunda hızlı bir artış gözlenir. Bunu kalçaların enine büyümesi, daha sonra da göğsün önarka çapının artması, omuzların genişlemesi ve gövde uzunluğunun artması izler.
Normal çocuklar arasında genetik yapıya bağlı olarak boy, vücut yapısı, büyüme temposu, fizyolojik özellikler ve kişilik yönlerinden büyük farklılıklar vardır (biyolojik variasyon).
Yüzyılın eğilimi (secular trend): Bugün birçok ülkede çocuklar eski yıllara göre daha iyi beslenmekte, daha iyi hijyen koşullarında büyümekte, hastalıklardan daha iyi korunmakta, daha iyi tıbbi yardım görmekte, daha iyi eğitim görmüş anne ve babalar tarafından ye*tiştirilmekte ve yıllar öncesinin çocuğuna kıyasla çok daha uygun bir fizik ortamda yetişmekte, büyüme ve gelişme potansiyellerini geliştirme olanağını bulmaktadırlar. Sonuçta son yıllarda doğup büyüyen çocuklar, bundan 50-100 yıl öncesine kıyasla çeşitli yaşlarda daha uzun boya ve ağırlığa erişmekte ve ergenlik belirtileri daha erken yaşta ortaya çıkmaktadır.
Büyüme ve gelişme temposunda gözlenen bu hızlanma ve olgunlaşmanın daha erkene kayması, yüzyılın eğilimi (secular trend) olarak adlandırılmıştır.
Doğum öncesi dönemde büyüme: Anne karnındaki bebeğiniz çok hızlı bir büyüme temposu gösterir. Boy büyüme hızının doruğu 4. gebelik ayındadır, bundan sonra büyüme hızı giderek ya*vaşlar. Ağırlık artması da boy artmasına benzer bir tempo gösterir, ancak doruk noktası daha geçtir ve 34. gebelik haftasına rastlar. Gebeliğin 36. haftasından sonra büyüme yavaşlar. Anne uterus boşluğunun belirli bir hacimde oluşu bu dönemde fetusun büyümesini sınırlar ve bunu bir dereceye kadar engeller. Gerçekten doğumda çocuğun büyüklüğü, annenin iriliği ve uterusun büyüklüğü ile yakın ilişki gösterir.
Doğumdan sonraki ilk 4 hafta yenidoğan (neonatal) dönemi'dir. Yenidoğan çocuk, yaşamını sürdürebilmek için çok yönlü uyum (adaptasyon) yapmak zorundadır. İntrauterin ortamda vücut ısısı, oksijen gereksinimi ve birçok ****bolik fonksiyonları ile beslenmesi anne tarafından sağlanan, enfeksiyonlardan ve çeşitli dış etki*lerden korunmuş olarak yaşamını sürdüren fetus, do*ğumdan sonra annesine parazit olmaktan çıkarak kendi işlevlerini (solunum, dolaşım, sindirim, ısı düzeni, vb) kendisi yapmaya başlayacaktır. Dış hayata uyum ile ilgili zorluklara en fazla doğum sürecinde ve ilk hafta sonuna kadar olan sürede rastlanır.
Sütçocukluğu dönemi 1-12 ay arasındaki süredir. Sütçocukluğunda vücut büyümesi ve gelişme hızla devam eder. Bu dönemde sinir sistemi önemli gelişme gösterir. Beyinde kıvrımlar artar, sinir hücrelerinin sayısı fazlalaşır, miyelinleşme ilerler. Çocuğun istemli hareketler yapma, anlama, etrafla ilgilenme, istediklerini belirtme yetenekleri gelişir. İlk yaştan sonra azalmaya başlayan büyüme ve ge*lişme hızı, üçüncü yaştan sonra 10-11 yaşlarına kadar daha yavaş ve yaşa göre çok değişmeyen bir tempo ile devam eder (okul öncesi ve okul çocukluğu dönemleri).
Püberte dönemi büyümenin yeniden hızlandığı ve biyolojik değişim ve olgunlaşmanın tamamlanarak ço*cuğun artık erişkine dönüştüğü dönemdir.
