Anne ve babalar çocuklarının doğumundan itibaren yapılacak aşılar hakkında çeşitli sorular soruyor. Aşılamanın önemi konusunda yeterli bilinç oluşsa da yanlış bilgilere sahip olunduğunu belirten Acıbadem Kocaeli Hastanesi Çocuk Hastalıkları Uzmanı Dr. Ali Kaya, aşılar hakkında en çok merak edilen 10 soruyu belirleyerek yanıtlarını açıkladı.
Anne ve babaların aşılar hakkında en çok merak ettiği sorular ve yanıtları şöyle:
1- İçinde virüs ya da bakteri bulunan aşılar zarar veriyor mu?
Aşıların canlı ve toksoid olmak üzere başlıca iki türü bulunuyor. Canlı aşılarda zayıflatılmış olarak bakteri veya virüs bulunuyor. Vücudun bağışıklık sistemi bu yarı canlı virüs ya da bakteriyi yeniyor. Böylece o hastalığa karşı korunma sağlanmış oluyor. Vücuda zarar vermiyor.
2- Aynı günde iki canlı aşı yaptırılabilir mi?
İki canlı aşı aynı günde yapılabildiği gibi farklı türde aşılar da aynı günde yapılabilir. Aynı bölgeye yapmamak kaydıyla bir mahsuru yoktur. Hatta karma aşı denilen bazı aşılar tek enjeksyonda uygulanmaktadır. Bu şekilde yan etkide artma olmadığı gibi bağışıklıkta da azalma olmaz. Sadece aynı aşı tekrar dozları arasına belirli bir süre koymak gerekir. Bu süre genelde 1-2 ay kadardır.
3- Karma aşı hangi hastalıklardan koruyor?
Karma aşı denen aşı, difteri, tetanoz, boğmaca, çocuk felci aşılarını kapsar. Uzun yıllardır başarı ile uygulanan bu aşı sayesinde bu 4 hastalıkta neredeyse hiç görülmüyor. Son yıllarda karma aşıyla birlikte artık menejit aşısı da sağlık ocaklarında zorunlu olarak yapılıyor.
4- Zatürre aşısı mutlaka yapılmalı mı?
Yaklaşık 8-10 yıl önce ülkemizde uygulanmaya başlanan zatürre aşısı 2 yaş üstü ve bazı özel hastalar için kullanılmaktaydı. Ancak son 2-3 yıldır artık 2 aylıktan itibaren yapılabilen yeni bir zatürre aşısı kullanmaktayız. Bu aşı karma aşıyla birlikte yapılabildiği gibi farklı zamanlarda da yapılabilmektedir. Sadece zatürre hastalığından değil aynı zamanda bu bakteri ile oluşan orta kulak iltihabı ve sünizitlerden de korumaktadır. Bu nedenle yapılmasında mutlak fayda vardır. Ancak henüz zorunlu rutin aşılar arasında değildir.
5- Suçiçeği aşısı zorunlu mu?
Su çiçeği aşısı da zorunlu aşılardan değil. 12 aylıktan sonra yapılıyor. Su çiçeği hastalığı bazen iyileşme döneminde ciltte kalıcı skar dediğimiz izlerden yapabildiği için yapılmasında fayda var. Aynı şekilde hepatit A aşısı da zorunlu değil ve iki yaşından sonra yapılıyor. Ama bazı özel durumlarda aşı 1 yaşından itibaren yapılabiliyor. Hepatit A genelde iyi seyirli bir hastalık ama nadirde olsa kalıcı karaciğer hasarlarına yol açabileceğinden aşının yapılmasında mutlak fayda var. Ancak her iki aşıda henüz zorunlu aşılar grubunda değil.
6- İshal aşını yaptırmak yararlı mı, ne zaman yapılmalı?
İsteğe bağlı yapılan ishal aşısı da çıktı. Yaz aylarında ishal çocuklar açısından çok büyük sorun oluyor. Aşı sadece rota virüse karşı koruma sağlıyor. Ama ishal vakalarının çoğu zaten rota virüslerle oluştuğundan aşı iyi bir koruyuculuğa sahip. Altıncı aydan önce damla şeklinde iki doz halinde yapılıyor. Ekonomik açıdan henüz çok kolay ulaşılabilir bir aşı olmamakla birlikte faydalı olduğu tartışılmaz.
7- Aşılar çocuklarda kısırlık yapıyor mu?
Özellikle bu konuda sorular soruluyor. Aşıların hiçbiri kısırlık yapmıyor. Ailelerin endişelenmesine gerek yok.
8- Yaptırdığımız aşıyı, aşı kampanyalarına katılıp tekrarlamak yararlı mı?
Aşının ne kadar çok tekrar dozu yapılırsa koruyuculuk da o kadar uzun sürer. Aileler tüm aşılarını yaptırıp, Sağlık Bakanlığı kampanyalarına da katılsalar fazla doz aşının bir zararı olmaz.
9- Komşunun çocuğunda kızamık hastalığı var. Çocuğumuz da hastalansa daha iyi değil mi?
Bazı aileler, aşılama yerine, hazır salgın çıkmışken çocuklarına da hastalığın bulaşmasını ve böylece hastalığı çocuklukta geçirip atlatmasının daha iyi olacağını düşünüyor. Bu yanlış, çünkü her çocuk kızamığı çok hafif geçirmiyor, çok ağır geçiren de var. Bu nedenle en doğrusu aşılanıp hasta olmamaktır. Kızamık aşısını kızamıkçık ve kabakulakla birlikte üçlü aşı olarak yaptırmakta fayda var. Çünkü kızamıkçık hastalığının gebelerde düşük yapma tehlikesi var. Bu nedenle bu aşıyı 12'inci aydan sonra tek doz olarak kızamıkçık ve kabakulakla kombine yapmakta büyük fayda var.
10- Aşı olduktan sonra çocuğumuz hiç mi hastalanmayacak mı?
Bu söz konusu değil, çünkü hiçbir aşı yüzde 100 korumuyor. Düşük bir olasılıkla da olsa hastalığa yakalanma ihtimali var, ama genelde aşı nedeniyle hastalık hafif belirtilerle geçiriliyor. Aileler buna rağmen, “Aşıyı yaptırıyoruz çocuk hastalığı geçirmiyor, geçirse daha iyi değil mi? Aşıyı yaptırmayalım” diyorlar. Biz hekimler de ailelere, bunun doğru olamadığını, en iyi tedavinin hastalığa hiç yakalanmamak olduğunu anlatıyoruz.
Anne ve babaların aşılar hakkında en çok merak ettiği sorular ve yanıtları şöyle:
1- İçinde virüs ya da bakteri bulunan aşılar zarar veriyor mu?
Aşıların canlı ve toksoid olmak üzere başlıca iki türü bulunuyor. Canlı aşılarda zayıflatılmış olarak bakteri veya virüs bulunuyor. Vücudun bağışıklık sistemi bu yarı canlı virüs ya da bakteriyi yeniyor. Böylece o hastalığa karşı korunma sağlanmış oluyor. Vücuda zarar vermiyor.
2- Aynı günde iki canlı aşı yaptırılabilir mi?
İki canlı aşı aynı günde yapılabildiği gibi farklı türde aşılar da aynı günde yapılabilir. Aynı bölgeye yapmamak kaydıyla bir mahsuru yoktur. Hatta karma aşı denilen bazı aşılar tek enjeksyonda uygulanmaktadır. Bu şekilde yan etkide artma olmadığı gibi bağışıklıkta da azalma olmaz. Sadece aynı aşı tekrar dozları arasına belirli bir süre koymak gerekir. Bu süre genelde 1-2 ay kadardır.
3- Karma aşı hangi hastalıklardan koruyor?
Karma aşı denen aşı, difteri, tetanoz, boğmaca, çocuk felci aşılarını kapsar. Uzun yıllardır başarı ile uygulanan bu aşı sayesinde bu 4 hastalıkta neredeyse hiç görülmüyor. Son yıllarda karma aşıyla birlikte artık menejit aşısı da sağlık ocaklarında zorunlu olarak yapılıyor.
4- Zatürre aşısı mutlaka yapılmalı mı?
Yaklaşık 8-10 yıl önce ülkemizde uygulanmaya başlanan zatürre aşısı 2 yaş üstü ve bazı özel hastalar için kullanılmaktaydı. Ancak son 2-3 yıldır artık 2 aylıktan itibaren yapılabilen yeni bir zatürre aşısı kullanmaktayız. Bu aşı karma aşıyla birlikte yapılabildiği gibi farklı zamanlarda da yapılabilmektedir. Sadece zatürre hastalığından değil aynı zamanda bu bakteri ile oluşan orta kulak iltihabı ve sünizitlerden de korumaktadır. Bu nedenle yapılmasında mutlak fayda vardır. Ancak henüz zorunlu rutin aşılar arasında değildir.
5- Suçiçeği aşısı zorunlu mu?
Su çiçeği aşısı da zorunlu aşılardan değil. 12 aylıktan sonra yapılıyor. Su çiçeği hastalığı bazen iyileşme döneminde ciltte kalıcı skar dediğimiz izlerden yapabildiği için yapılmasında fayda var. Aynı şekilde hepatit A aşısı da zorunlu değil ve iki yaşından sonra yapılıyor. Ama bazı özel durumlarda aşı 1 yaşından itibaren yapılabiliyor. Hepatit A genelde iyi seyirli bir hastalık ama nadirde olsa kalıcı karaciğer hasarlarına yol açabileceğinden aşının yapılmasında mutlak fayda var. Ancak her iki aşıda henüz zorunlu aşılar grubunda değil.
6- İshal aşını yaptırmak yararlı mı, ne zaman yapılmalı?
İsteğe bağlı yapılan ishal aşısı da çıktı. Yaz aylarında ishal çocuklar açısından çok büyük sorun oluyor. Aşı sadece rota virüse karşı koruma sağlıyor. Ama ishal vakalarının çoğu zaten rota virüslerle oluştuğundan aşı iyi bir koruyuculuğa sahip. Altıncı aydan önce damla şeklinde iki doz halinde yapılıyor. Ekonomik açıdan henüz çok kolay ulaşılabilir bir aşı olmamakla birlikte faydalı olduğu tartışılmaz.
7- Aşılar çocuklarda kısırlık yapıyor mu?
Özellikle bu konuda sorular soruluyor. Aşıların hiçbiri kısırlık yapmıyor. Ailelerin endişelenmesine gerek yok.
8- Yaptırdığımız aşıyı, aşı kampanyalarına katılıp tekrarlamak yararlı mı?
Aşının ne kadar çok tekrar dozu yapılırsa koruyuculuk da o kadar uzun sürer. Aileler tüm aşılarını yaptırıp, Sağlık Bakanlığı kampanyalarına da katılsalar fazla doz aşının bir zararı olmaz.
9- Komşunun çocuğunda kızamık hastalığı var. Çocuğumuz da hastalansa daha iyi değil mi?
Bazı aileler, aşılama yerine, hazır salgın çıkmışken çocuklarına da hastalığın bulaşmasını ve böylece hastalığı çocuklukta geçirip atlatmasının daha iyi olacağını düşünüyor. Bu yanlış, çünkü her çocuk kızamığı çok hafif geçirmiyor, çok ağır geçiren de var. Bu nedenle en doğrusu aşılanıp hasta olmamaktır. Kızamık aşısını kızamıkçık ve kabakulakla birlikte üçlü aşı olarak yaptırmakta fayda var. Çünkü kızamıkçık hastalığının gebelerde düşük yapma tehlikesi var. Bu nedenle bu aşıyı 12'inci aydan sonra tek doz olarak kızamıkçık ve kabakulakla kombine yapmakta büyük fayda var.
10- Aşı olduktan sonra çocuğumuz hiç mi hastalanmayacak mı?
Bu söz konusu değil, çünkü hiçbir aşı yüzde 100 korumuyor. Düşük bir olasılıkla da olsa hastalığa yakalanma ihtimali var, ama genelde aşı nedeniyle hastalık hafif belirtilerle geçiriliyor. Aileler buna rağmen, “Aşıyı yaptırıyoruz çocuk hastalığı geçirmiyor, geçirse daha iyi değil mi? Aşıyı yaptırmayalım” diyorlar. Biz hekimler de ailelere, bunun doğru olamadığını, en iyi tedavinin hastalığa hiç yakalanmamak olduğunu anlatıyoruz.
