"6">INFERTILITETANISINDA KULLANILAN HORMON TESTLERI
Infertilitearaştırmalarında hangi hormon testleri yapılır ?
Kadınlarda kandaki FSH (folikül Uyarıcı hormon), LH (luteinize edici hormon),östrodiol (kadınlık hormonu), prolaktin (süt üretimini sağlayan hormon),testosteron (erkeklik hormonu), DHEA-S (böbrek üstü bezleriden üretilen hormon)ve progesteron (menstrual siklusun ikinci yarısında salgılanan hormon) düzeyleribelirlenir.
Bu hormon düzeyleri niye ölçülür ?
Hastanın menstrual siklusları düzensiz, menstrual kanamaları az veya hiç yok isebu hormon düzeyleri ölçülerek düzensizliklerin nedeni ve yumurtalıkların durumuhakkında fikir edinilebilir. Yumurtalıkları yeteri kadar çalışmayan veyamenopozdaki kadınlarda FSH düzeyi ıükselirkenöstrodiol düzeyi düşer.
Serum progesteron düzeyi neyi gösterir ?
Serum progesteron düzeyi ölçülerek o menstrual siklusta ovulasyonun(yumurtalmanın) olup olmadığı belirlenir. 28 günlük bir menstrual siklusun 21.gününde kandaki progesteron düzeyi ölçülür, 30 nmol / L' nin (10 ng/ml)üzerindeki deşerler ovulasyonun olduğunu gösterir.
Ovulasyonu belirlemek için başka hangi test yapılabilir ?
LH düzeyi ovulasyondan 38 saat önce ıükselir dolayısı ile beklenen ovulasyondan24-36 saat önce kan veya idrarda yapılan testler ile bu ıükselmebelirlenebilir.
Ovulasyon indüksiıonu (yumurtlamanın uyarılması tedavisi) sırasında niıe kantesti yapılması gerekirş
Verilen hormon ilaçları ile yumurtalıklar uyarılırken folikül (içindeyumurtanın geliştişi kesecik) gelişiminin izlenmesi için östrodiol düzeyleriölçülür. Menstrual siklusun 21. gününde de progesteron düzeyi ölçülerek ovulasyonunolup olmadığı belirlenir.
SAYFA BAŞI
"7">OVULASYONBOZUKLUKLARI
Ovulasyon olmamasınınsebebi nedir ?
Salgılanan hormonlar ile yumurtalıklardan her ay ovulasyonun gerçekleşmesini sağlayanhipotalamus, hipofiz bezi ve yumurtalıklar arasındaki başlantının bozulduğubirçok durum ovulasyonu engelleıebilir. Beyinde bulunan bu yapılardakiproblemler veya yumurtalıkların hormonlara cevap vermemesi durumunda ovulasyongerçekleşmez. Ayrıca tiroid ve böbrek üstü bezlerindeki bozukluklar, stres, ağırıkilo kaybı veya kilo artışı da ovulasyon düzensizliklerine yol açar.
Menstrual kanamanın olmaması ovulasyonun olmadığını mı gösterir ?
Evet, menstrual kanama olmadığı zaman ovulasyon da olmaz. Altı ay veya dahauzun bir süre menstrual kanamanın olmadığı durumlara amenore denir. Amenorekürtaj veya diğer cerrahi girişimler sonunda rahmin içinde oluşan yapışıklıklarabağlı rahmin iç tabakasının gelişmedişi durumlarda da görülür. Bu vakalarda yapışıklıklarcerrahi girişim ile düzeltilerek bir süre ös****** hormonu kullanıldığındamenstrual kanamalar başlar.
Menstrual kanamaların düzensiz olması ovulasyonun olmadığını mı gösterir ?
Menstrual kanamaların altı haftadan uzun aralıklarla olduğu durumlaraoligomenore denir. Bu hastaların çoğunda ovulasyon olmaz veya çok nadirdir. Budurumda gebelik şansı da düşüktür.
Yirmi beş yaşında ve hormon ilacı kullanmadan menstrual kanaması olmayan birkadın gebe kalabilir mi ?
Evet, kalabilir. Hiç menstrual kanaması olmamış kadınlardaki duruma primeramenore adı verilir. Primer amenorenin birçok nedeni vardır ve tedavi ile çocuksahibi olabilme şansı amenore nedenine bağlıdır. Yumurtalıklardaki erken yetmezlik,beyinden hormonların yeteri miktarda salınamaması, polikistik over hastalığı,prolaktin hormonunun (süt üretimini sağlayan hormon) yükseklişi, ağırı kilo vekonjenital (doğumsal) anomaliler primer amenoreye neden olabilir.
Otuz yaşına dek menstrual kanamaları düzenli olan bir kadının son iki yıldırmenstrual kanamalarının kesilmesinin nedeni nedir ?
Böyle durumlara sekonder amenore denir. Polikistik over hastalığı,yumurtalıklardaki erken yetmezlik, ağırı kilo, prolaktin hormonun (sütüretimini sağlayan hormon) yükseklişi, ağırı egzersiz, hipofiz bezininçalışmaması sekonder amenoreıe neden olur.
Erken menopoz ne demektir ?
Menopoz 40 yaşından önce görüldüşünde erken menopoz veya erken yumurtalık yetmezliğiolarak adlandırılır. Bu hastalarda kanda FSH ve LH düzeyi yükselir, ös****** düzeyidüşer. Ultrasonografik incelemede yumurtalıkların küçüldüğü, rahmin içtabakasının inceldiği görülür. Erken yumurtalık yetmezliği amenorenin en ciddive tedavisi en zor olan nedenidir.
Erken menopozun nedenleri nelerdir ?
Doğuştan olan bazı durumlarda kadının yumurtalıklarındaki yumurta sayısı azdır.Yumurtalıkların enfeksiyon, cerrahi ve kullanılan ilaçlar ile zarar görmesi deerken menopoza neden olur. Bağışıklık sistemindeki bazı bozukluklara bağlıolarak da erken menopoz görülebilir.
Erken menopozdaki bir kadının çocuğu olabilir mi ?
Böyle vakaların gebe kalabilme ihtimali çok düşüktür. Erken menopozda ös******hormonu eksiklişine bağlı kemik erimesi görüleceşinden bu kadınlara hormonpreparatları kullanmaları önerilir.
Hipogonadotropik hipogonadizm nedir ?
Hipogonadotropik hipogonadizm hipofiz bezinden LH ve FSH hormonlarının yeterikadar salgılanmadışı durumdur. Doğuştan olan bozukluklara bağlı olabileceğigibi kötü beslenme sonrasında da görülebilir. Nedeni ne olursa olsun FSH, LH veös****** düzeyleri düşük, yumurtalık ve rahim küçüktür. Bu vakaların tedavi ilegebe kalma şansı çok yüksektir.
Hipopitüiterizm nedir ?
Hipopitüiterizm, hipofiz bezinin yeteri kadar hormon üretmediği durumdur.Pitüiter bez, yumurtalıkları, tiroid ve böbrek üstü bezlerini uyaran hormonlarıve büyüme hormonunu salgılar. Bu hastalarda genellikle menstrual kanama olmazve eksik olan diğer hormonlara bağlı büyüme gerilişi gibi bazı bozukluklar dagörülebilir. Hipofiz bezindeki tümörler de bu hastalışa yol açabilir.
Amenorenin kilo ile ilişkisi nedir ?
Ani ve fazla kilo kaybı olan durumlarda genellikle menstrual kanamalar kesilir.Diıet sırasında ve barsaklardan emilimin bozuk olduğudurumlarda amenoregörülür. Kilo alındışında menstrual kanamalar ıeniden başlar.
Egzersiz nasıl amenoreye yol açar ?
Ağırı egzersiz kadınlarda menstrual kanamaların kesilmesine yol açabilir.Haftada 1-2 kez tenis oynamanız veya koşmanız amenoreye neden olmaz. Vücuttaki yaşkitlesinin azalmasına yol açan jimnastik, koşu gibi sporlar ve bale amenoreye yolaçabilir. Egzersize bağlı amenore geçicidir, ağırı egzersiz kesildikten birsüre sonra menstrual kanamalar başlar.
Prolaktin hormonunun yükseklişi menstrual kanamaların kesilmesine yol açarmı ?
Prolaktin hipofiz bezinden salgılanan ve süt üretimini sağlayan bir hormondur.Bu hormon gebelik sırasında ve bebeğin emzirildiği dönemde daha fazla salınır.Bu hormonun gebelik dışında fazla salınması menstrual kanamaların kesilmesine yolaçar. Bu hormonun yüksek olduğu durumlarda doğum yapılmamasına rağmenmemelerden süt gelir.Çeşitli ilaçlar, tiroid bezinin iyi çalışmadışı durumlar,hipofiz bezindeki selim ve habis tümörler prolaktin hormonunun ıükselmesineneden olur. Prolaktin düzeyinin yüksek olduğu durumlarda hipofiz bezinin radyolojikinceleme ile değerlendirdirilmesi gerekir. Gerekli görüldüşünde tomografi veyaMR (manyetik resonans) ile incelemeler yapılır.Hiperprolaktinemi nedenine göreilaçla veya cerrahi olarak tedavi edilir. Bu duruma yol açan tümörlerinvarlışında cerrahi girişim, ilaç tedavisi ve radıoterapi uygulanır.
Prolaktin düzeyi yüksek olan bütün hastaların tedaviye ihtiyacı var mıdır ?
Prolaktin düzeyinin yüksek olması infertilite dışında ös****** eksikliğine bağlıvajinal kuruluk, cinsel ilişki sırasında ağrı, cinsel isteksizlik ve kemikerimesine neden olduğu için tedavi edilmelidir.
Polikistik over sendromu nedir ?
Yumurtalıkların üzerinde birçok kistin bulunduğu ve kistler arasındakidokularında arttışı durumlar polikistik over sendromu olarak adlandırılır. Busendromda amenore veya oligomenore, ağırı tüılenme, sivilcelenme ve şişmanlıkgörülür. Polikistik over hastalığının tanısı ultrasonogrtafik inceleme ilekonabilir.
Polikistik over sendromu genetik geçişli midir ?
Polikistik over sendromu kalıtımla geçer. Annesi veya kız kardeşlerinde buhastalık olan kadınlarda bu senderom daha sık görülür. Polikistik over hastalığıolan kadınların kilo alması hastalığıkötüleştirir. Kilolu kişilerde daha çoksalınan insülin yumurtalıkları uyararak kistlerin oluşmasına neden olur.
Polikistik over sendromu nasıltedavi edilir ?
Kilo verilmesi hastalığın tedavisinde önemli bir basamaktır. Bu hastalardamenstrual siklusun 7 ile 9. günleri arasında LH hormon düzeyi belirlenir. Buhormonun yükseklişi infertilite ve düşük nedeni olabilir. Polikistik oversendromunun tedavisinde ovulasyonun gerçekleşmesi için hormon preparatlarıkullanılır. Ayrıca laparoskopik olarak yumurtalıklardaki kistlerin koter veyalazer ile yakılması da önerilir. Bu operasyondan sonra ovulasyonun eldeedilmesi ve LH düzeyinin düşmesi beklenir.
Luteal faz yetmezliği nedir ?
Luteal faz yetmezliğinde ovulasyon gerçekleşmesine rağmen rahmin iç tabakasınıgebelişe hazırlamada önemli rol oynayan progesteron hormonu yetersizdir. Budurum rahmin iç tabakasından biıopsi ile küçük bir parça alınarak veyamenstrual siklusun ikinci yarısında progesteron hormon düzeyleri ölçülerekbelirlenir. Luteal faz yetmezliğinin tedavisinde progesteron hormonu veyagebelikte salınan hCG hormonu kullanılır.
Ovulasyonu sağlamak için ne gibi tedaviler yapılır ?
Yapılacak olan tedavi ovulasyon olmamasının nedenine göre değişir. Ovulasyonolmaması erken menapoza bağlı ise uygulanabilecek tedavi çok sınırlıdır.Budurumda menopoza bağlı kemik erimesi, vajinal kuruluk ve benzer bulgularıortadan kaldırmak için ös****** ve progesteron tedavisi uygulanır. Hastadaprolaktin (süt üretimini sağlayan hormon) düzeyi yüksek ise bromokriptintedavisi uygulanmalıdır. Hastada tiroid hormonları gibi bazı hormonlarıneksikliği varsa bu hormonlar takviye edilir. Çok zayıf olan kadınların tedaviyebaşlamadan önce kilo almaları önerilir. Çok zayıf olan kadınlar genellikledüşük doğum ağırlıklı bebekler doğurur. Beslenme yetersizliğine bağlı amenoresiolan kadınlarda gebelik oranları düşüktür ve bu kadınlarda gebelik elde edildiğindegelişme geriliği olan bebekler doğar. Diğer nedenlere bağlı ovulasyonun olmadığıdurumlarda ilk seçilecek ilaç klomifen sitrattır. Klomifen beyinden GnRH'un (cinsiyethormonlarının salınmasını uyaran hormon) salınmasını arttırır. GnRH'da hipofizbezinden FSH ve LH hormonlarının salınmasını arttırarak etki gösterir. FSH veLH sayesindeyumurtalıklarda folikül gelişimi başlar.Klomifen sitrat 50 mg'lıktabletler halinde bulunur. Adetin 3 ile 5. günleri arasında başlanan Klomifentedavisi 5 gün sürer. Tedaviye günde 1 veya 2 tablet ile başlanır. Bu dozlarlayumurta gelişimi saşlanabiliıorsa tedaviye gebelik elde edilene dek devamedilir. Gebeliklerin çoğu ilk altı ay içinde elde edilir. Hastaların %75'indeyumurta gelişimi saşlanır ve klomifen sitrat ile yumurta gelişimi saşlanankadınların %30-35'i gebe kalır. Klomifen sitrat vajinal kuruluşa ve rahim ağzındakisalgının koıulaşmasına neden olur. Ilacı kullanan kadınların %5'inde sıcakbasması şikayeti görülür. Bazı kadınların yumurtalıklarında kistlergelişebilir. Nadir olarak karında şişkinlik, göşüslerde hassasiıet, bulantı,deri döküntüsü ve depresıon görülebilir. Klomifen sitrat kullanan kadınların%5'inde ikiz gebelik oluşur.
Klomifen ile ovulasyon sağlanamadığında hangi ilaçlar kullanılır ?
Klomifen ile yumurta gelişimi saşlanamadığında hMG (menopozal gonodotropin),FSH ve GnRH agonistleri (cinsiyet hormonlarının salınmasını uyaran hormonbenzerleri) kullanılabilir. FSH ve LH hormonlarını içeren hMG preparatlarımenopoz dönemindeki kadınların idrarları toplanarakbunlardan FSH ve LHhormonlarının ayrıştırılması ile elde edilir. hMG yumurtalıkları uyararakyumurta gelişimini sağlar. Bu preparatlar klomifene cevap vermeıen vakalarda vetüp bebek ve mikroenjeksiyon gibi yardımcı üreme tekniklerinin uygulandışıçiftlerde kullanılır. hMG kas içine enjekte edilerek kullanılır ve tedavigenellikle 10-14 gün sürer. Kullanılması gereken hMG dozu hastadan hastaya değişiklikgösterir. Düşük dozda kullanılan hMG ile yumurta gelişimi saşlanamazkengereşinden biraz yüksek doz kullanıldığında ise çoğul gebelik ve hiperstimulasyon(yumurtalıkların ağırı uyarılması) riski artar. Dolayısı ile hMG tedavisisırasında yumurta gelişimi çok iyi izlenmelidir. Bunun için uygulanan engüvenilir yöntemler gelişen folikül çapının ultrasonografi ile ölçülmesi vekandaki östrodiol hormon düzeyinin belirlenmesidir.
hMG'nin yan etkileri nelerdir ?
Enjeksiyon yerinde hafif bir tahriş görülebilir. Geçici ateş ve eklemlerde ağrıçok nadir olarak görülen yan etkilerdir. hMG tedavisine bağlı görülen en önemliyan etkiler çoğul gebelik ve hiperstimülasıondur (yumurtalıkların fazla uyarılmasıdır).hMGtedavisi ile gebe kalan kadınların %25’inde çoğul gebelik görülür. Bugebeliklerin çoğu ikizdir, nadir olarak üçüz veya dördüz gebeliklerdegörülebilir. Çoğul gebeliklerdedüşük, erken doğum, yüksek tansiıon gibiproblemler daha sık görülür. hMG kullanıldığında görülen çoğul gebelik vehiperstimülasıon riski iyi klinik takip ile azaltılabilir. hMG tedavisisırasındaultrasonografik inceleme ve hormon takipleri ile yumurta gelişimiizlenmelidir.
Hiperstimülasyon ne demektir ?
Hiperstimulasıon yumurtalıkların ağırı uyarılmasıdır. Hafif, orta ve şiddetliolmak üzere üç derecede görülebilir.
Büyüme hormonunun ovulasyon tedavisinde yeri nedir ?
Büyüme hormonu kullanılarak yumurtalıkların hMG'ıe duyarlılışının artmasısaşlanabilir. Büyüme hormonu, yumurtalıklarından çok zor cevap elde edilebilenkadınlarda denenebilir.
GnRH Anologları nedir, tedavide nasıl kullanılır ?
GnRH anologları kimyasal yapıları GnRH hormonuna çok benzeyen ilaçlardır. Builaçlar ilk kullanıldıklarında hipofiz bezini uyararak FSH ve LH salınımınıarttırır fakat bir süre sonra hipofiz bezi bu ilaçlara cevap vermez, FSH ve LH düzeyleridüşer. Bunu takiben yumurtalıkların hMG ile uyarılmaları gerekir. GnRHanologları özellikle LH düzeyleri yüksek olan hastalarda tercih edilir. GnRHanologları ile tedaviye menstrul siklusun başında veya ortasında başlanır. Builaçlar cilt altı enjeksiyon veya nazal sprey (burun spreyi) olarak kullanılır.Ilaçlara 10-14 gün devam edildikten sonra östrodiol düzeyleri belirlenir veultrasonografik inceleme yapılır. Hormonlar yeteri kadar baskılanmış ise hMG enjeksiyonlarınabaşlanır. hMG enjeksiyonları sırasında GnRH anologlarına da devam edilir.Foliküllerin çapı ve östrodiol deşerleri ölçülerek hCG enjeksiyonun (çatlatmaişnesinin) verileceşi gün tespit edilir. hCG enjeksiyonundan sonra GnRHanologları ve hMG enjeksiyoları kesilir.
Bu tedaviler yumurtalık kanserine neden olur mu ?
Yapılan birçok çalışmanın sonucuna göre bu ilaçların kullanıldığı kadınlardayumurtalık kanseri görülme sıklığında herhangi bir artış tespit edilmemiştir.