k.a.y.r.a.
Daimi Üye
Yenidoğan döneminde doğru bakım bebeğin genel sağlığı üzerinde önemli etkileri olan bir süreçtir. Vücut ısısı takibi, beslenme, cilt bakımı ve hijyen yenidoğan bebeğin bakımında ana başlıkları oluşturur.
Isı kontrolü yenidoğan bebekte iyi gelişmemiştir. Bebeğin cilt yüzeyi vücut ağırlığına oranla çok geniş olduğundan ısı kaybı çok hızlı olur. Vücut ısısının düşmesini (hipotermi) engellemek için özellikle ilk saatler ve günlerde bebeğin kilosuna uygun ortam ısıları belirlenmelidir. Zamanında sağlıklı doğmuş, 3 kg üzerindeki bir yenidoğan için uygun oda ısısı 22-24 derece arasındadır. Ortam ısısının 25 dereceyi aştığı durumlarda bebek az giydirilmelidir, zira yenidoğanlar terlemezler ve en önemli ateş sebebi aşırı sarmak ya da ısıtıcılara yakın yatırmaktır.
Anne sütü ile beslenme yenidoğanın tüm temel gereksinmelerini karşılayan en güvenli yöntemdir. Doğum sonrası ilk saat içinde başlamak kaydı ile bebek her istediğinde emzirilmelidir. Adaptasyonun yaşandığı ilk hafta içinde bebek uzun süre emmezse 3-4 saatte bir uyandırılarak emzirilmelidir. Bu gerek annenin süt akımını hızlandırmak, gerekse bebeği sarılıktan korumak adına önemlidir. Bebeğin yeterli beslendiği idrar ve dışkı miktarı ile anlaşılabilir. Yeterli anne sütü alan bebekler sarı renkli, yumuşak kıvamlı, hatta suluca kaka yaparlar. Günlük sayı 1-10 arasında değişebilir. Bu durum ishal olarak algılanmamalıdır.
Bebeğin en büyük organı cildi olduğundan cilt bakımı ve hijyen konusunda annelere önemli iş düşer. Yenidoğan bebeklerin cildi çok hassas ve incedir. Kolayca zedelenebilir. Cilt bütünlüğünün bozulması bebek için enfeksiyon riski oluşturur.Özellikle doğumu takip eden günler içinde bebek cildi kuru, kabuksu bir hal alabilir, soyulabilir. Bu dönemde nemlendirici bebe yağı veya losyonların kullanımı uygun olur. Bebe yağları ıslak cilde sürülerek uygun nemlenme sağlayabilirler. Bebeğin cildiyle direkt temas eden giysiler pamuklu kumaşlardan seçilmeli ve temizliğinde deterjan kullanılmamalıdır.
Banyo bebek bakımında önemli yer tutar. Sağlıklı yenidoğanlar doğdukları ortam koşullarına göre ilk 24 saat içinde yıkanabilirler. Evde her gün ya da gün aşırı yıkanabilirler. Göbek düşene kadar kaynatılıp soğutulmuş akar su altında yıkanması uygun olur. Göbek düştükten 2-3 gün sonra küvette normal banyo yapılabilir. Banyo suyu sıcaklığı vücut ısısında (36-37 derece), ortam ısısı 24-25 derece olmalıdır. Banyo öncesinde tüm eşyalar hazırlanmalı, bebeğin ısı kaybetmesi önlenmelidir. Banyo emzirmeden önce yaptırılırsa kusma açısından daha güvenli olunur. Gazlı ve huzursuz bebeklerde akşamüstü banyoları geceyi daha rahat geçirmeyi sağlayabilir. Banyoda kullanılacak şampuan ya da sabunlar doğrudan bebeğe sürülmemeli, bir sünger ya da elde köpürtülerek bebeğe aktarılmalıdır. Bu durulamayı kolaylaştırır. Banyo sonrası cildin ve özellikle kıvrım yerlerinin iyi kurulanmasına, pişik ve tahrişleri önlemek açısından dikkat edilmelidir.
Doğumdan hemen sonra bebeğin cildinde toksik eritem adı verilen kırmızı lekeler oluşabilir. Bu lekeler vücudun çeşitli yerlerinde zaman zaman belirir ve kaybolurlar. Bazen ortalarında sarı-beyaz başlı sivilcemsi yapılar oluşabilir. İlk hafta içinde herhangi bir zamanda belirebilirse de daha çok ikinci günde ortaya çıkar.Yaklaşık iki-üç hafta sürer ve kendiliğinden kaybolurlar.
Bez bölgesinde kızarıklık ve pişik oluşumunu önlemek için bebeğin altı sık değiştirilmeli, özellikle kaka ile temas süresi uzatılmamalıdır. Temizliğin suyla yapılıp kıvrım yerlerinin çok iyi kurulanması esastır. Kız çocuklarında önden arkaya temizlik ile kakanın idrar yoluna bulaşmasını önlemek gerekir. Bez bölgesine koruyucu olarak zeytinyağı ya da bebe yağları sürülebilir. Kızarıklık olursa çinkolu pişik kremleri ile tedavi uygundur.
Göbek kordonu kuruyup ayrılana kadar %70 alkol veya mersol solusyonu ile göbek bakımı yapılır. Kordon dokusu ağrısızdır. Göbek düştükten sonraki 1-2 gün bakıma devam edilmeli, eğer sızıntı, akıntı ya da kanama varsa doktora danışılmalıdır.
Bebeklerin göz bakımı da ilk aylarda büyük önem taşır. Bebekle ilgilenmeden önce el temizliğine özen göstermek göz sağlığı için de önemlidir. Çapaklanma olursa gözler kaynatılıp soğutulmuş su ile silinir. Devam eden akıntı hallerinde gözyaşı kanalı daralması veya enfeksiyon açısından doktora başvurulmalıdır.
Burundan nefes alabilmek yenidoğan bebekler için kaçınılmazdır. Emmenin başarılı olabilmesi için de şarttır. Eğer ortam çok kuru ise ya da anatomik yapısal nedenlerle bebek burun tıkanıklığı yaşıyor ise, serum fizyolojik solusyonundan birkaç damla damlatılarak yardımcı olunabilir. Ortam havası nemli tutulmalıdır.
Kulakların temizliğinde kulak sayvanı ve kıvrımları ıslak kalmayacak şekilde kurulanır. Dış kulak yoluna herhangi bir sivi cisim ya da pamuklu çubuk sokulmamalıdır.
Tırnaklar yeni doğmuş bebekte çok yumuşaktır. İlk 2 ay boyunca yakalama refleksi nedeniyle kendini tırmalayabildiği için tırnakları kesebilene kadar eldiven takmak uygun olur. İlk ay içinde çoğunlukla uzayan tırnaklar kendiliğinden yırtılır gibi kopar, ilk aydan sonra küt uçlu bir bebek makası ile tırnakları o uyurken kesmek uygun olur.
Çocuk Hastalıkları Uzmanı Dr. Ayşe Sokullu
ALINTIDIR
Isı kontrolü yenidoğan bebekte iyi gelişmemiştir. Bebeğin cilt yüzeyi vücut ağırlığına oranla çok geniş olduğundan ısı kaybı çok hızlı olur. Vücut ısısının düşmesini (hipotermi) engellemek için özellikle ilk saatler ve günlerde bebeğin kilosuna uygun ortam ısıları belirlenmelidir. Zamanında sağlıklı doğmuş, 3 kg üzerindeki bir yenidoğan için uygun oda ısısı 22-24 derece arasındadır. Ortam ısısının 25 dereceyi aştığı durumlarda bebek az giydirilmelidir, zira yenidoğanlar terlemezler ve en önemli ateş sebebi aşırı sarmak ya da ısıtıcılara yakın yatırmaktır.
Anne sütü ile beslenme yenidoğanın tüm temel gereksinmelerini karşılayan en güvenli yöntemdir. Doğum sonrası ilk saat içinde başlamak kaydı ile bebek her istediğinde emzirilmelidir. Adaptasyonun yaşandığı ilk hafta içinde bebek uzun süre emmezse 3-4 saatte bir uyandırılarak emzirilmelidir. Bu gerek annenin süt akımını hızlandırmak, gerekse bebeği sarılıktan korumak adına önemlidir. Bebeğin yeterli beslendiği idrar ve dışkı miktarı ile anlaşılabilir. Yeterli anne sütü alan bebekler sarı renkli, yumuşak kıvamlı, hatta suluca kaka yaparlar. Günlük sayı 1-10 arasında değişebilir. Bu durum ishal olarak algılanmamalıdır.
Bebeğin en büyük organı cildi olduğundan cilt bakımı ve hijyen konusunda annelere önemli iş düşer. Yenidoğan bebeklerin cildi çok hassas ve incedir. Kolayca zedelenebilir. Cilt bütünlüğünün bozulması bebek için enfeksiyon riski oluşturur.Özellikle doğumu takip eden günler içinde bebek cildi kuru, kabuksu bir hal alabilir, soyulabilir. Bu dönemde nemlendirici bebe yağı veya losyonların kullanımı uygun olur. Bebe yağları ıslak cilde sürülerek uygun nemlenme sağlayabilirler. Bebeğin cildiyle direkt temas eden giysiler pamuklu kumaşlardan seçilmeli ve temizliğinde deterjan kullanılmamalıdır.
Banyo bebek bakımında önemli yer tutar. Sağlıklı yenidoğanlar doğdukları ortam koşullarına göre ilk 24 saat içinde yıkanabilirler. Evde her gün ya da gün aşırı yıkanabilirler. Göbek düşene kadar kaynatılıp soğutulmuş akar su altında yıkanması uygun olur. Göbek düştükten 2-3 gün sonra küvette normal banyo yapılabilir. Banyo suyu sıcaklığı vücut ısısında (36-37 derece), ortam ısısı 24-25 derece olmalıdır. Banyo öncesinde tüm eşyalar hazırlanmalı, bebeğin ısı kaybetmesi önlenmelidir. Banyo emzirmeden önce yaptırılırsa kusma açısından daha güvenli olunur. Gazlı ve huzursuz bebeklerde akşamüstü banyoları geceyi daha rahat geçirmeyi sağlayabilir. Banyoda kullanılacak şampuan ya da sabunlar doğrudan bebeğe sürülmemeli, bir sünger ya da elde köpürtülerek bebeğe aktarılmalıdır. Bu durulamayı kolaylaştırır. Banyo sonrası cildin ve özellikle kıvrım yerlerinin iyi kurulanmasına, pişik ve tahrişleri önlemek açısından dikkat edilmelidir.
Doğumdan hemen sonra bebeğin cildinde toksik eritem adı verilen kırmızı lekeler oluşabilir. Bu lekeler vücudun çeşitli yerlerinde zaman zaman belirir ve kaybolurlar. Bazen ortalarında sarı-beyaz başlı sivilcemsi yapılar oluşabilir. İlk hafta içinde herhangi bir zamanda belirebilirse de daha çok ikinci günde ortaya çıkar.Yaklaşık iki-üç hafta sürer ve kendiliğinden kaybolurlar.
Bez bölgesinde kızarıklık ve pişik oluşumunu önlemek için bebeğin altı sık değiştirilmeli, özellikle kaka ile temas süresi uzatılmamalıdır. Temizliğin suyla yapılıp kıvrım yerlerinin çok iyi kurulanması esastır. Kız çocuklarında önden arkaya temizlik ile kakanın idrar yoluna bulaşmasını önlemek gerekir. Bez bölgesine koruyucu olarak zeytinyağı ya da bebe yağları sürülebilir. Kızarıklık olursa çinkolu pişik kremleri ile tedavi uygundur.
Göbek kordonu kuruyup ayrılana kadar %70 alkol veya mersol solusyonu ile göbek bakımı yapılır. Kordon dokusu ağrısızdır. Göbek düştükten sonraki 1-2 gün bakıma devam edilmeli, eğer sızıntı, akıntı ya da kanama varsa doktora danışılmalıdır.
Bebeklerin göz bakımı da ilk aylarda büyük önem taşır. Bebekle ilgilenmeden önce el temizliğine özen göstermek göz sağlığı için de önemlidir. Çapaklanma olursa gözler kaynatılıp soğutulmuş su ile silinir. Devam eden akıntı hallerinde gözyaşı kanalı daralması veya enfeksiyon açısından doktora başvurulmalıdır.
Burundan nefes alabilmek yenidoğan bebekler için kaçınılmazdır. Emmenin başarılı olabilmesi için de şarttır. Eğer ortam çok kuru ise ya da anatomik yapısal nedenlerle bebek burun tıkanıklığı yaşıyor ise, serum fizyolojik solusyonundan birkaç damla damlatılarak yardımcı olunabilir. Ortam havası nemli tutulmalıdır.
Kulakların temizliğinde kulak sayvanı ve kıvrımları ıslak kalmayacak şekilde kurulanır. Dış kulak yoluna herhangi bir sivi cisim ya da pamuklu çubuk sokulmamalıdır.
Tırnaklar yeni doğmuş bebekte çok yumuşaktır. İlk 2 ay boyunca yakalama refleksi nedeniyle kendini tırmalayabildiği için tırnakları kesebilene kadar eldiven takmak uygun olur. İlk ay içinde çoğunlukla uzayan tırnaklar kendiliğinden yırtılır gibi kopar, ilk aydan sonra küt uçlu bir bebek makası ile tırnakları o uyurken kesmek uygun olur.
Çocuk Hastalıkları Uzmanı Dr. Ayşe Sokullu
ALINTIDIR
